بوتاکس

سم بوتولینوم یا بوتاکس چیست؟ توکسین بوتولینوم A که با نام تجاری بوتاکس عرضه می‌شود نوعی پروتئین پیچیده است که از یک باکتری به نام کلستریدیوم دیفیسیل ترشح می‌شود و می‌تواند مسمومیت‌های شدید غذایی ایجاد کند. این فراورده جهت کاربردهای پزشکی به‌صورت خالص و استریل برای استفاده تزریقی فراوری می‌شود. بوتاکس پس از تزریق، جذب عضله شده و در پایانه‌های عصبی که فرمان انقباض را به عضلات می‌رسانند مستقر میگردد.

در این محل بوتاکس از آزاد شدن یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین- که مسئول انقباض عضلانی است- جلوگیری می‌کند، در نتیجه دستور انقباض به عضله نمی‌رسد و در حقیقت نوعی فلج عضلانی موقت ایجاد می‌شود که 3 تا 6 ماه طول می‌کشد. عدم‌انقباض عضلات زیر پوستی باعث محو شدن و از بین رفتن چین و چروک‌های پوست روی عضله می‌شود. تزریق بوتاکس یکی از روش‌هایی است که امروزه به فراوانی جهت صاف کردن چین و چروک‌های صورت و ایجاد ظاهری جوان‌تر در افراد به کار می‌رود. چین و چروک‌های ناشی از اخم که در بین ابروها یا روی پیشانی ایجاد می‌شود و چروک‌های اطراف چشم (خطوط پنجه غازی) که در موقع خنده ظاهر گشته که تا حد متعارفی پس از تزریق بوتاکس محو میشود. در ضمن امروزه از بوتاکس در مواردی چون رفع لثه نمایان، خطوط پشت و بالای لب، خطوط ماریونت، خطوط گردن، بالا بردن نوک بینی، کوچک کردن حفره بینی، کنترل تعریق و… نیز استفاده میگردد هرچند که احتمال بروز عوارض در ثلث میانی و تحتانی صورت بیشتر است.

بوتاکس
بوتاکس
بوتاکس

تزریق بوتاکس

تزریق بوتاکس معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و نیاز به بستری ندارد. از آنجا که تزریق با سوزن‌های بسیار ظریف انجام می‌شود، دردناک نیست و نیازی به بی‌حسی جدی ندارد. پس از ضد‌عفونی پوست صورت، پزشک با استفاده از سرنگ انسولین مقادیر کمی از ماده بوتاکس را به مناطق مورد نظر که عمدتاً بالای ابروها، پیشانی و اطراف چشم است تزریق می‌کند. (همانطور که پیشتر هم گفته شد بوتاکس را می توان با دقت و مقدار معین در سایر مناطق صورت همچون خطوط زیر چشم، چانه، روی بینی و اطراف لب نیز تزریق نمود و یا برای برطرف کردن خنده های اگزاجره و سایر نقص های آناتومیک صورت مورد استفاده قرار داد ولی از آنجا که تزریق در این مناطق با احتمال بروز عوارض جانبی بیشتری همراه است لذا به طور معمول در مناطق فوق الذکر تزریق نمی گردد). ممکن است در محل تزریق، سوزش ، قرمزی وتورم خفیف ایجاد ‌شود که ظرف چند ساعت برطرف می گررد. معمولاً ، دو یا سه روز پس از تزریق، چین و چروک‌ها به تدریج محو شده تا دوهفته این اثر به حداکثر می رسد و نهایتاً بین ۳ تا ۶ ماه باقی می ماند. پس از این مدت ،اثر بوتاکس کم‌ کم از بین می‌رود و چروک‌ها دو‌مرتبه ظاهر می‌شوند. لذا برای اینکه بتوان نتیجه خوبی برای کاهش چروک های اخم و پیشانی و اطراف چشم حاصل شود لازم است تزریق بوتاکس حداقل سالی دو بار انجام شود.

انواع چروک های صورت

چروک های صورت به طور کلی به دو نوع استاتیک و دینامیک تقسیم می شوند. نوع اول چروک هایی هستند که در حالت استراحت عضلات (درحالت عدم وجود اخم و خنده و…) هم وجود دارند و گروه دوم چین و چروک هایی که در اثر انقباض عضلات صورت پدیدار می گردند.

تزریق بوتاکس در از بین بردن چروک های دینامیک ۱۰۰ درصد و کامل است ولی در حالت اول (استاتیک) که چروک شدید است، تزریق بوتاکس کاملا چین و چروک ها را از بین نمی برد و تاحدود ۷۰ تا ۸۰ درصد موثر است و این بدان معنی است که بعداز تزریق، شما نمی توانید اخم و پیشانی و دور چشم را منقبض کنید ولی در حالت عادی و بدون منقبض کردن شما متوجه خطوطی در نواحی فوق خواهید شد.

البته این بدان معنی نیست که بیمار نباید بوتاکس تزریق کند چراکه در صورت عدم تزریق برشدت چروک افزوده خواهد شد. لذا علاوه بر تاثیر ۷۰ تا ۸۰ درصدی در کاهش این چین ها اگر منظم هرسال دوبار بوتاکس تزریق شود نه تنها از پیشرفت آن جلوگیری می شود بلکه شدت چروک هم بعد از ۲ تا ۴ سال کمتر هم می شود. درضمن در مواردی که شدت چین اخم شدید است و بدون منقبض کردن دچار شیار یا شکاف عمیق شده علاوه بر تزریق بوتاکس لازم است ژل های کلاژن یا هیالورونیک اسید هم در چین اخم تزریق شود در اینصورت ۹۰ تا ۱۰۰ درصد چین عمیق اخم اصلاح و پر میشود.

مدت تاثیر هر بار تزریق بوتاکس

مدت اثر هر بار تزریق حدودا ۴ تا ۷ ماه می باشد. بطور کلی مدت اثر بوتاکس به ۴ فاکتور وابسته است: اول میزان پاسخ دهی هر فرد با فرد دیگر متفاوت است، فاکتور دوم میزان دارو یا واحدی از بوتاکس است که پزشک معالج برای مراجعه کننده خود تزریق میکند، مثلا آیا ۵۰ واحد بوتاکس تزریق کرده یا ۷۰ واحد. فاکتور سوم شدت چروک مراجعه کننده است که هر چه شدت و عمق چروک ها بیشتر باشد میزان تاثیر دارو و مدت اثر آن هم کم تر خواهد شد. فاکتور چهارم اگر فردی چند سال منظم سالی دو بار بوتاکس تزریق کرده باشد مسلما اثر آن از فردی که بار اول است که بوتاکس تزریق می کند هم تاثیر آن بهتر است و هم مدت تاثیر آن بیشتر میشود.

بوتاکس

آیا دارو، کرم یا لیزری وجود دارد که بر چروک اخم و پیشانی اثر داشته باشد؟

با توجه به اینکه مکانیسم چروک در اخم و پیشانی انقباضات عضلانی است و کرم های ضد چروک و لیزر بر روی پوست اثر می کنند لذا تاثیرقابل توجهی بر این نوع چروک ها ندارند. البته کرم های بوتاکس ایرانی و خارجی در بازار وجود دارد که در واقع بوتاکس واقعی نیستند، علت آنکه نام بوتاکس را بر این کرم ها گذاشتند این است که تا حدی شبیه بوتاکس عمل میکنند. به عنوان مثال ماده ارژیرلین که ماده موثره اصلی این کرم ها است یک هگزاپپتید است که مولکول بسیار ریزی دارد. وقتی این کرم ها به پوست مالیده می شوند این ماده به تدریج جذب شده و تا حدی باعث جلوگیری از انقباض فیبروبلاست های داخل پوست گشته و به طور غیرمستقیم باعث کاهش انقباضات عضلات زیر پوستی می گردد. کاربرد اصلی این کرم ها برای پیشگیری است ولی در از بین بردن انقباضات عضلانی و کاهش چروک به تنهایی تاثیر نسبتا کمی دارند. لذا این کرم ها با توجه به اینکه گران هم هستند دو تا سه ماه بعد از تزریق بوتاکس تجویز می شوند تا اثر بوتاکس تزریق شده بیشتر و بهتر شود، یا کسی که تمایلی برای تزریق بوتاکس ندارد بهتر است این کرم ها را استفاده کند تا لااقل سیر پیشرفت چین و چروک ها کند تر شود (در واقع این کرم ها نمی توانند مثل تزریق بوتاکس به طور کامل عضله زیر پوست را فلج کنند). در مورد لیزر هم در مورد چروک های عمیق در پیشانی که گفتیم بوتاکس نمی تواند کامل چروک ها را از بین ببرد میتوان بعد از تزریق بوتاکس برای تکمیل کردن اثر بوتاکس لیزر یا کرم هایی را تجویز کرد.

البته در مورد چروک دور چشم فرق میکند چرا که علاوه بر انقباضات عضلانی، شلی و چروک پوست هم در چروک دور چشم دخیل است. لذا اگر هنگام تبسم دور چشم شخص دچار چروک می شود و در حالت عادی شخص چروک ندارد فقط تزریق بوتاکس کافی است، ولی اگر در حالت عادی هم دور چشم شخص چروک داشته باشد در این موارد علاوه بر تزریق بوتاکس بهتر است شخص از کرم های دور چشم ضد چروک هم استفاده کند. البته کرم دور چشم فقط برای پیشگیری است و اثر زیادی در درمان چروک پوستی دور چشم ندارد. لذا اگر هدف مراجعه کننده درمان و بهبود واضح چروک پوست باشد باید از لیزرهای جوانساز و یا سایر روش های جوانسازی نیز استفاده کند.

عوارض بوتاکس

باید گفت که اگر پزشک تجربه لازم را داشته باشد و از داروی خوب استفاده کند و تکنیک دقیق تزریق را رعایت کند تزریق بوتاکس جزو روش های کم عارضه در مداخلات پوست و زیبایی است. مثلا از عوارضی که در موارد کمی اتفاق می افتد کبودی محل تزریق به خصوص در تزریق دورچشم است که این عارضه طی چند روز بهبود می یابد. یا در تعداد کمی از بیماران دو هفته اول تزریق دچار سردرد میشوند که این مورد هم موقت است.

از طرفی دیگر این دارو اثرضد میگرن دارد و این در تحقیقات بسیاری از پزشکان مشخص شده که از هر ده نفری که دچار سردرد های میگرنی هستند ۶ تا ۷ نفر بعد از تزریق بوتاکس و طی مدت اثر بوتاکس دیگر دچار این سردردها نمی شوند و یا لااقل از شدت سردرد ایشان بسیار کاهش می یابد. از عوارض نادر دیگر آلرژی است. بوتاکس نیز مثل هرداروی دیگری می تواند در فرد گیرنده، آلرژی ایجاد کند و فرد دچار کهیر و خارش و حساسیت پوستی شود. البته عوارض نادر دیگری چون پتوز(افتادگی پلک و ابرو) و دوبینی نیز ممکن است ایجاد گردد.

به طور کلی، با توجه به این که اثر بوتاکس، کوتاه مدت (۴ تا ۷ ماه) است عوارض آن هم کوتاه مدت بوده و تقریباً تمام عوارض احتمالی بوتاکس طی ۱ تا ۴ هفته بهبود می یابند، حتی عوارضی که به علت تکنیک غلط پزشک ایجاد می شود مانند افتادگی پلک و دوبینی و… . لذا برای کاهش این عوارض مراجعین بهتر است به پزشکانی مراجعه کنند که تجربه و دانش لازم و کافی را در این امر داشته باشند.

درمان تعریق شدید زیر بغل و کف دست و پا (هیپر هیدروز) با تزریق بوتاکس

بعضی افراد خصوصا دختران یا پسران نوجوان و جوان دچار تعریق بیش از حد در مناطق خاص مثل زیر بغل یا کف دست و پا هستند و این حالت بسیار ایشان را زجر میدهد. بطوری که حتی در فصول سرد هم از دست های این افراد عرق می چکد و قادر نیستند خودکار را به مدت چند دقیقه مدام دست بگیرند و بنویسند یا اینکه مرتب لباس های زیر این افراد در ناحیه زیر بغل خیس می شود و بعضا به علت اضافه شدن عفونت های میکروبی ترشحات عرق این افراد زرد و عفونی میشود. این حالت در تمام فصول دیده میشود و هنگام هیجان های روحی و استرس ها و هوای گرم شدیدتر شده و بعضا باعث کاهش اعتماد به نفش و حتی گوشه گیری و افسردگی این افراد می شود.

جدا از اینکه این مشکل در بعضی مواقع ممکن است به علت بیماری های غددی و عصبی خاص باشد در اغلب موارد این بیماری، شخص هیچ مشکل یا بیماری زمینه ای ندارد و به علت استعداد یا زمینه های سرشتی و ژنتیکی خاص در سن نوجوانی و جوانی دچار این مشکل زجر آور گشته است. علت آن هم ترشح بیش از حد استیل کولین از پایانه های عصبی است که به غدد عرق متصل هستند.

در افراد طبیعی تحریک و ترشح این اعصاب برای تحریک غدد عرق تنظیم شده و نرمال است ولی در این بیماران این تعادل و تنظیم به هم خورده و اعصاب این ناحیه (زیر بغل یا کف دست وپا) بیش از حد تحریک و باعث ترشح بیش از حد غدد عرق این نواحی میشود. معمولا این مشکل بعد از چند سال (بطور متوسط ده سال) به تدریج خوب میشود. البته این یک نکته مثبت و امید برای این بیماران است چرا که اغلب مبتلایان از این نکته زجر میکشند که فکر میکنند مشکل ایشان تا اخر عمر طول میکشد.

تزریق بوتاکس در محل تعریق

نکته بد و منفی که وجود دارد اکثر درمان های موضعی مثل دئودرانت های حاوی آلومینیوم کلرید و خوراکی مثل پروبانتین … که برای کاهش ترشح عرق این افراد وجود دارد هم مقطعی است و مهم تر اغلب کم اثر است. در بعضی موارد به توصیه بعضی متخصصین اعصاب داخلی شخص مبتلا را تحت عمل جراحی سمپاتکتومی قرار میدهند و عصب آن ناحیه را با جراحی باز و در متد های جدید تر با جراحی های بسته با اندوسکوپی قطع می کنند. البته این عمل هم بعضاً با عوارضی ممکن است همراه باشد و حتی در موارد کمی ممکن است عصب قطع شده مجدداً رشد کند و مشکل بیمار مجدداً ایجاد گردد.

طی چند سال اخیر بهترین کمکی که به این گروه از مبتلایان شده و در عمل هم تا حدود زیادی موثر و نسبتا کم عارضه بوده تزریق بوتاکس در محل تعریق است به طوری که در حدود 10 تا 15 نقطه از زیر بغل به صورت زیر پوستی بدون درد یا با درد بسیار کم بوتاکس تزریق میشود و بعد از چند روز بوتاکس تزریق شده باعث بلوک یا توقف عملکرد عصبی مسئول ترشح بیش از حد غدد عرق می گردد.

البته تاثیر این تزریق در از بین بردن یا کاهش عرق بین 6 تا 9 ماه و در مواردی تا 12 ماه می باشد و معمولاً بعد از چند سال در بسیاری از این افراد به تدریج و خود بخود بهبود حاصل گشته و اعصاب سمپاتیک این نواحی از لحاظ عملکردی نرمال میشوند.

در مورد تعریق بیش از حد کف دست هم همینطور است با این تفاوت که تزریق بوتاکس در این نواحی نسبتا دردناک است، در ضمن دوام یا مدت زمان اثر تزریق بوتاکس در کف دست نسبت به زیر بغل یک تا سه ماه کمتر است.