موی زائد

موی زائد یا هیرسوتیسم، علل متعددی می تواند داشته باشد ودر خیلی از موارد نیز علت مشخصی برای آن نمیتوان یافت وبه اصطلاح پزشکی ،ایدیوپاتیک است. بهترین راه رهایی از موهای زائد خصوصاً کسانی که بسیار پر مو هستند استفاده ازلیزرتوسط پزشک می باشد .البته که لیزر موی زائد نیز هیچگاه نمیتواند به طور کامل ودایمی موهای زائد را از بین ببرد .
در شرح چگونگی تاثیر لیزر بر درمان موهای زائد به طور خلاصه می توان گفت اشعه لیزر توسط رنگدانه های فولیکول مو (ملانین) و یا هموگولوبین جذب و موجب تخریب فولیکول های مو و ضایعات عروقی می گردد و در صورت کار صحیح به بافت های اطراف صدمه ای وارد نمی کند.قابل ذکر آنکه دستگاه های لیزر متعددی به این منظور ساخته شده اند که می توان به NDYAG ، ALEXANDRITE ،DIODE وIPL اشاره نمود که نهایتاً باعث رفع موهای زائد و ناخواسته پوست می شوند،لیکن عوامل متعددی در نتیجه درمان موثر می باشند. به همین جهت تعداد دفعات درمان از 4 تا 8 بار متغیر می باشد.

موی زائد
موی زائد
موی زائد

تاثیر لیزر

به دلیل آن که موهای تیره قدرت جذب انرژی بیشتری دارند سریع تر درمان می شوند و موهای تیره و خشن بهترین پاسخ درمانی را دارا خواهند بود.
اولین اثر لیزر برروی موهای زائد دو هفته بعد از لیزر درمانی است پس در دو هفته اول لیزر ،مراجعه کننده هیچ اثری را نمی بیند، بعد از دو هفته، موهای لیزر شده سست و نازک تر گشته و رشدشان هم کمتر میشود و هر بار که لیزر تکرار میشود تراکم موها هم کمتر گشته تا اینکه بالاخره اکثر موهای زائد از بین می روند، در ضمن در فواصل لیزر درمانی بسته به فاز استراحت( تلوژن) به بیمار توصیه میشود. به همین منظور در اکثر موارد توالی جلسات در موهای صورت به صورت ماهانه و در بدن و اندام به صورت دوماه یکبار است؛ در بین جلسات لیزر مجاز است که موها را درصورت لزوم بتراشد ( با تیغ یا ریش تراش )، اما توصیه اکید پزشک معالج اینست که درفواصل لیزر از کندن موها از ریشه مثل بند انداختن پرهیز کند چرا که کندن مو از ریشه با بند یا موچین باعث می شود ریشه موها خراب شده و تاثیر لیزر درمانی کمتر گردد. توصیه دیگر اینکه مراجعه کننده در فواصل لیزر از حضور مستقیم در جلوآفتاب برای جلوگیری ازبروز لک و تیرگی متعاقب آن پرهیز کند و به طور مرتب نیم ساعت قبل از بیرون رفتن از ضدآفتاب استفاده کند.

تاثیر لیزر بر انواع مو

هر چه موها تیره تر و کلفت تر باشد تاثیر لیزر بیشتر است. لذا اکثر لیزرها روی موهای بور و کم رنگ تاثیر کمتری دارند و حدوداً میتوانند ۳۰ تا ۴۰درصد این مو ها را از بین ببرند. ولی لیزر هایی هم وجود دارند که روی موهای کم رنگ و نازک هم تاثیر نسبتاً خوب دارند(مانند E-Light). نکته دیگر اینکه محل مو های زائد در اثر لیزر و تعداد جلسات آن تاثیر دارد مثلا در صورت معمولا مو های ناحیه چانه نسبت به سایر نقاط صورت به درمان با لیزر مقاوم تر است و به تعدادجلسات بیشتری برای درمان نیاز دارد.
در ضمن نکته مهم دیگر اینکه لیزر روی موهای سفید اثر چندانی ندارد؛ لیزرهای بسیار خوب و موثری که در دنیا ساخته شده عملاً بیشتر برای موهای زائد صورت کاربرد دارد و کاربرد این لیزرها برای سطح های وسیع پوست مثل مو های بدن عملا با مشکلاتی همراه است.

IPL

IPL (IPL=Intense Pulse Light) دستگاه های با پایه نوری هستند که به دلیل ارائه تنوعی از طول موج های گوناگون، پوشش بسیاری از خدمات پوست وزیبایی رااز جمله رفع موی زائد، جوان سازی،درمان آکنه و… رافراهم می آورد.

تاریخچه

تاریخچه IPL را باید در ساخت لامپ های گزنون واستفاده از آن ها در صنایع جستجو نمود.کاربرد این نوع لامپ ها در صنعت به دلیل دو ویژگی آن ها بوده است:

1- وقتی در معرض انرژی قرار می گیرند طیف روشن وکاملی از نور(امواج الکترومغناطیس) را ار خود ساطع می نمایند.

2- لامپ های گزنون این قابلیت را دارند که به صورت پرتوان طراحی شوند.

به دلایل فوق سالهاست که لامپ های گزنون در انواع گوناگون و توان های مختلف طراحی ودر صنایع گوناگون از جمله چراغ های اطاق عمل جراحی، فلاش دوربین های عکاسی و… استفاده می گردند.

موی زائد

ساختار

همانگونه که اشاره شد لامپ های گزنون این قابلیت رادارند که به صورت فوق العاده قدرتمند طراحی شوند وطیف روشن وکاملی ازنور(امواج الکترومغناطیس) را در محدوده مرئی وبخشی از محدوه نامرئی تابش نمایند.منظور از قدرتمند، شدت بالای نور خروجی آنهاست وبر خلاف تصور عمومی ،نورخروجی آن ها لیزر نیست زیرا:

شامل انواع طول موج ها(رنگ ها) است در حالی که پرتولیزر تک طول موج (تک رنگ) است.
پرتو خروجی کاملاً واگرا است ومانند نور فلاش دوربین عکاسی در همه جهات پخش می شود در حالی که پرتوهای لیزر موازی اند.
پرتوهای خروجی هم فاز نیستند در حالی که پرتوهای لیزر هم فاز هستند.
تنها شباهت نورخروجی لامپ های گزنون با پرتو لیزر شدت بالای آن است که می تواند برای اهداف درمانی به کار برده شوند.

سیستم های IPL)Intense Pulse Light ) در واقع دستگاهی برای روشن کردن لامپ های قدرتمند گزنون وتفکیک وارائه محدوده طول موج های مورد نظر از میان طیف خروجی لامپ گزنون بر اساس اهداف درمانی هستند.ساختار آنها معمولاً شامل سیستم تغذیه الکتریکی با توان بالا، مدارات الکترونیکی برای تنظیم نحوه وشکل روشن شدن لامپ گزنون وفیلترهای اپتیکی cut- off می باشد.

برهمکنش نور وبافت

با نظر به اینکه خروجی IPL درواقع نوری با شدت بالاست که پس از تفکیک طول موج های مورد نظر برای اهداف درمانی گوناگون روی پوست اعمال می گردد لذا درک مکانیسم عمل وکاربردهای IPL مستلزم دانستن برهمکنش نور وبافت است که در زیر خلاصه ای از آن ارائه می گردد:

الف) بازتاب: حدود 4تا 6درصد از نور تابیده شده به پوست از سطح Stratum corneum منعکس می گردد.

ب) جذب: جذب فوتونهای نور توسط بافت های بدن بر اساس قانون Beer قابل درک است. قانون Beer از نظر علمی کمی پیچیده است ولی به طوز ساده بیان می دارد که هرنوری با طول موج خاص در موازدی با رنگ خاص(رنگ مکمل آن نور) بیشترین جذب رادارد(حدود90%). با توجه به قانون Beer کروموفورهای بدن نیز بر اساس رنگ خود محدوده خاصی از طول موج های نور(نورمکمل خود) ر ا جذب می کنندکه به عنوان جذب انتخابی نور توسط بافت های بدن مشهورند.

زمانی که فوتون های نور توسط مولکول یا کروموفر هدف جذب می شوند انرژی فوتون نوری به آن منتقل می گردد حال آنکه اگرانرژی فوتون های نور کم باشد ممکن است هیچگونه اثرقابل توجهی در مولکول به جا نگذارد ولی اگر انرژی بالا باشد ،ممکن است بر اساس میزان انرژی اثراتی چون Photo biostimulation تا گرم شدن وتخریب مولکول هدف را موجب گردد.

کروموفرهای(مولکول های جاذب نور) مهم درون پوست شامل ملانین،هموگلوبین، آب وکلاژن هستند.ملانین به طور معمول در اپیدرم و فولیکول مو وجود دارد ونورهای محدوده ماوراء بنفش وطیف مرئی راجذب می کند.

ج) انتشار: علت انتشار در پوست وجود کلاژن است زیرا مولکول های کلاژن هم اندازه طول موج های نور مرئی ومادون قرمز نزدیک هستند. انتشار عمدتاً رو به جلو است ولی انتشار رو به عقب نیز، معمولاً به اندازه ای که دمای سطح پوست را افزایش دهد، رخ می دهد.انتشار در همه جهات نیز به میزان بسیار کمی رخ می دهد که این موضوع هم به دلیل وجود مولکول های کوچکتر از اندازه طول موج های اعمالی است. به هر حال انتشار از این لحاظ مهم است که می تواند نوری را که برای رسیدن به کروموفر هدف تابیده شده را پخش نموده ودر نهایت اثر درمانی مورد نظر را کاهش دهد.انتشار در طول موج های بلند کمتر رخ می دهد به همین دلیل طول موج های بلند1600-1200 نانومتر را پنجره تابش نور به داخل پوست می نامند.

د) عبور: نور باقی مانده که منعکس یا جذب یا منتشر نشده است به درون بافت زیر جلدی عبور می کند. عبور نیز عمدتاً به طول موج نور بستگی دارد وبا توجه به پدیده انتشار ، طو موج های کوتاه(400-300نانومتر)بیشتر منتشر شده وکمتر عبور می کنند وطول موج های بلند کمتر منتشر شده وبیشتر عبور می کنند.

نتیجه برهمکنش نور وبافت

آنچه مکانیسم عمل اغلب درمان های لیزری ونوری را توجیه می کند وضعیت جذب انتخابی نور توسط کروموفورهای هدف( گیرنده های نور) در بافت براساس قانون Beerاست که فوقاً به آن اشاره شد. زمانی که فوتون های نور توسط مولکول یا کروموفور هدف جذب می شوند، انرژی فوتون ها به بافت هدف منتقل وبسته به میزان انرژی منتقل شده اثرات متفاوتی را از تحریک سلولی(Photobiostimulation) تا تخریب(Photothermolysis) در بافت هدف به جا میگذارد

عوامل زیر اثرات انرژی منتقل شده به بافت هدف رادقیقتر ، هدفمندتر وموثرتر می نمایند:

۱. طول موج: هر طول موج توسط کروموفور(گیرنده نور) خاصی در پوست جذب می گردد.

۲. میزان انرژی : باید به اندازه ای باشد که هدف درمانی را پوشش دهد. مثلاً اگر منظور تخریب سول هدف باشد باید حرارت را در بافت به اندازه ای رساند تا باعث تخریب سلول گردد. مانند تخریب فولیکول مو در انجام Hair Removal (رفع موی زائد).

3- TRT (Thermal Relaxation)
میزان زمانی که لازم است تا پنجاه درصد انرژی حرارتی از بافت هدف به اطراف هدایت شود و درواقع بافت هدف خنک تر شود. وقتی بر اساس تئوری جذب انتخابی، نوری را به بافت هدف می تابانیم ممکن است کروموفور هدف در بافت های غیر هدف نیز وجود داشته باشد وبا جذب نور موجب آسیب بافتی در بافت های غیر هدف نیز گردد. به طور مثال در انجام پروسهررفع موهای زائد، کروموفر هدف ملانین است که هم در فولیکول یا همان پیاز مو(بافت هدف) وهم در اپیدرم پوست(بافت غیر هدف) حضور دارد وممکن است با جذب نور موجب آسیب بافتی در اپیدرم گردد. به همین دلیل در درمان هایی که بر پایه جذب انتخابی نور انجام می شوند باید در مرحله اول، TRT بافت هدف وغیر هدف را شناخت وسپس عرض پالس های نور را کوتاهتر از TRT بافت هدف و طولانی تر از TRTبافت غیر هدف تنظیم نمود تا انرژی در بافت هدف محبوس وموجب تخریب آن گردد وبالعکس از بافت غیر هدف تخلیه وموجب آسیب به آن نگردد.

طول موج در IPLها

دستگاه IPL طول موجی در محدوده ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ نانومتر تولید وبا شدت بالا ساطع می نماید ومی توان از آن ها همانند لیزرها در جهت اهداف درمانی بهره جست ولی با توجه به برهمکنش نور وبافت وتئوری جذب انتخابی نور توسط کروموفور های بدن ، هر کدام از درمان ها با تابش محدوه خاصی از طول موج های نور امکانپذیر است در حالی که لامپ گزنون همه طول موج های نور را (در محدوده 290 الی 1200نانومتر) باهم با شدت بالا تولید ودر همه جهات منتشر می کند. برای رسیدن به محدوده خاصی از طول موج های نور درIPL از فیلترهای cut off استفاده می شود.

عرض(پهنا)پالس در IPL

با توجه به توضیحات ارائه شده در مورد TRTمی بایست عرض پالس نیز در IPL قابل تنظیم باشد تا بتوان به اهداف درمانی مورد نظر دست یافت. عرض پالس در انواع پیشرفته IPL از 3تا 400میلی ثانیه با فرکانس تا یک هرتز قابل تنظیم است. عرض پالس ومد تابش نور خروجی در IPLها قابل تنظیم است.

سیستم های Sking Cooling

نور تابیده شده به بافت ممکن است علاوه بر بافت هدف در بافت های غیر هدف نیز جذب ومی تواند موجب آسیب بافتی گردد.مثلاً در انجام پروسه رفع موهای زائد ممکن است افزایش حرارت در اپیدرم(پوست) موجب قرمزی وبعضاً تاول در سطح موضع درمان گردد.هرچند انتخاب طول موج مناسب وتنظیم عرض پالس بر اساس TRTبافت هدف وغیر هدف ، تاثیر اساسی در کاهش آسیب بافت های مجاور وغیر هدف دارد لیکن استفاده از سیستم خننک کننده پوست(Sking Cooling )می تواند تاثیر به سزایی در کیفیت درمان و به خصوص کاهش آسیب بافت های غیر هدف داشته باشد.

مزایای سیستم IPL

امکان کم کردن تعداد وفواصل جلسات درمانی
ایمنی واطمینان عملکرد در انواع تیپ های مختلف پوست.
کاهش درد در حین درمان وعدم نیاز به بی حسی موضعی.
امکان اعمال انرژی های بالاتر ولذا درمان موثرتر به دلیل خنک شدن بافت.

عمل خنک کردن را می توان قبل، درحین یا بعد از تابش انجام داد.این سیستم ها معمولاً به سه شکل مورد استفاده قرار می گیرند:

Cold Air Convection: هدایت هوای سرد شده (تا30- درجه)به موضع درمان
Contact Cooling: تماس دادن هندپیس خنک شده به وسیله مایع سیرکوله یا مواردی چون کیسه یخ به موضع درمان
Cryogen Spray(Dynamic)cooling: اسپری گاز یخ زده به موضع درمان قبل از تابش نور که موثرترین روش خنک کردن بافت می باشد
امروزه اکثر IPLها دارای سیستم Sking Cooling داخلی می باشند.

انواع IPL

در سال های اخیر IPLها با نام های مختلفی چون CPL,CIPL,VPL,RPLو…به بازار عرضه می شوند که ساختار کلی، کاربردها ومکانیسم عمل همه آنها یکی بوده لیکن شایددر هریک از آنها تغییرات جزئی در جهت افزایش کیفیت برخی درمان ها ، کاهش عوارض جانبی وUserfriendly شدن آنها صورت پذیرفته باشد.حال بعضی سازندگان محصولات خود را با نام جدید وتغییرات اعمال شده وبرخی دیگر بدون تغییر نام با همان نام IPL به بازار ارائه می کنند. به جهت درک بهتر این موضوع در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
در IPL های نسل اول پهنای پالس وفرکانس قابل تغییر نبود لذا برخی سازندگان محصولات جدید خود را که قابلیت تنظیم عرض پالس وفرکانس را داشتند با نام VPL به بازار معرفی می کردند( Variable pulse) . درحال حاضر اغلب IPLهای موجود این خاصیت را دارند.
Cooling IntelligentPulse light(CIPL) :
در این IPLها میزان حرارت بافت موضع درمان توسط یک سنسور که با سطح پوست در تماس است سنجیده شده وتا زمانی که دما به میزان مورد نظر (میزان تنظیم شده توسط کاربر) نرسیده باشد اجازه Shot نمودن را نمی دهد؛ به همین دلیل برخی سازندگان که این قابلیت را در سیستم های خود اضافه نمودند آن را به این نام به بازار ارائه دادند.

Rotation Pulse Light(RPL) : همانگونه که فوقاً به آن اشاره شد می توان از فیلترهای اپتیکی مختلفی استفاده نمود. هند پیس طوری طراحی شده است که برای تعویض فیلتر نیازی به درآوردن فیلتر وقرار دادن فیلتر بعدی نیست بلکه در هندپیس آن دو فیلتر جا داده شده که اپراتور می تواند با چرخاندن یا کشیدن یک اهرم هرکدام از آنها را به دلخواه در مقابل لامپ گزنون قرار دهد.

کاربردهای درمانی IPL

با توجه به تنوع ومحدوده طول موج های سیستم های IPL ، دامنه کاربردهای درمانی آن بسیار متنوع بوده که به طور خلاصه عبارتند از:

1-Hair Removal

2-Rejuvenation

3-Skin Firming ( Strech Marks,Atrophy,Coars or Rough Skin)

4-Active Acne/ Rosacea / Follicolitis

5-Vascular lesions ( Telangiectasia,Couperose,Vascular Birth Mark,Pider nevi,Redness,Perinasal Capillaries,RedBlemishes,Hemangioma,Mottled Coloration

6-Pigmented Lesions( Melasma,Chloasma,Brown Spots,Freckles,Hand Age Spots,Hypo Pigmenteds,White Scars,Vitiligo

7-Psoriasis

موارد منع مصرف IPL

بیماری های بافت همبند
وجود تبخال در صورت
بیماری های اتوایمیون
سرطان ها
خانم های باردار
عفونت حاد در موضع درمان
پیگمنتیشن های متابولیک
مصرف رتینوئیدهای خوراکی( رواکوتان )در ۶ ماه اخیر
آکنه های کیستیک حاد یا پوسچولر یا روزاسه فعال

مراقبت های لازم

مراقبت های لازم ونکات کلی در درمان با IPL و سایر روشهای لیزری کاهش موهای زائد:

از ۴۸ ساعت قبل تا ۴۸ ساعت بعد از درمان، از دارو ومواد Photosensitive(تحریک کننده پوست در برابر نور) مانندهیدروکینون یا رتینوئید موضعی استفاده نکند.
قبل از درمان از کرم های اسیدی مانند کرم رفع زگیل استفاده نگردد.
از دو هفته قبل تا دو هفته بعد از درمان از حمام آفتاب یا سولاریوم استفاده نکند.
از ۴۸ ساعت قبل تا ۴۸ ساعت بعد از درمان از حمام داغ اجتناب شود.
از یک هفته قبل از درمان از مصرف آسپرین وضد التهاب های غیر استروئیدی وویتامین Eبا دوز بالا بپرهیزد.(چون موضع درمان را پرخون وکبود میکنند)
در حین درمان چشم های بیمار با پوشش مناسب پوشیده شود.
از ۶ ساعت قبل تا ۶ ساعت بعد از درمان از مشروبات الکلی استفاده نشود.
تا ۲۴ ساعت بعد از درمان بهتر است از صابون درموضع درمان استفاده نگردد.
برای حفظ نتایج درمان ، بیمار برای همیشه از سیگار ووتخت های ویژه برنزه(سولاریوم) اجتناب نمایند.
قبل از درمان باید هرگونه Make up روی پوست پاک شود.
درحین کار هم کاربر وهم بیمار باید از عینک های مخصوص استفاده نمایند.
پس از درمان ممکن است مقداری قرمزی مختصر در محل یا اطراف آن ایجاد گردد که اغلب پس از چند ساعت از بین میرود.
اغلب بیماران می توانند بلافاصله پس از درمان به فعالیت اجتماعی خود برگردند.
انجام درمان نگهدارنده هر شش ماه یکبار، موجب تثبیت نتایج درمان خواهد شد.